اگر از آن دسته افرادی هستید که با مصالح ساختمانی زیادی سر و کار دارید، احتمالا بارها و بارها این سوال برای‌تان پیش آمده که این مصالح برای آماده‌سازی چه فرایندی را طی کرده‌اند. گچ ساختمانی از آن دسته مصالحی است که در بخش‌های گوناگون ساختمان استفاده شده و برای آماده‌سازی فرایندی نسبتا طولانی را طی می‌کند. در واقع، گچ به صورت آماده در اختیار مصرف‌کنندگان قرار نگرفته و از سنگ گچ تهیه می‌شود. اما سنگ گچ چیست و چطور از طریق آن گچ تولید می‌شود؟ در این مطلب از وبلاگ سنجاق می‌خواهیم به بررسی کامل سنگ گچ بپردازیم.
آنچه در ادامه می‌خوانیم:
سنگ گچ چیست؟
سنگ گچ، نوعی مواد اولیه برای تولید گچ است که با نام جیپسم (Gypsum) هم شناخته می‌شود. 79.1 درصد آن از سولفات کلسیم و 20.9 درصد آن هم از آب تشکیل شده است. اگر بخواهیم از نظر حجمی آن را بررسی کنیم، حدود 50 درصد آن را آب فرا گرفته که اگر آن را تحت شرایطی خاص تبخیر کنیم، امکان تهیه گچ از آن وجود دارد. آب موجود در سنگ گچ با نام آب تبلور شناخته شده و تا دمای 212 درجه فارنهایت هم هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد.
سنگ گچ را جزء سنگ‌های رسوبی تخریبی می‌شناسند. این سنگ طبیعی بوده و در دل طبیعت به صورت سنگ دیده می‌شود.
سنگ گچ چه کاربردی دارد؟
سنگ گچ نوعی کانی غیرفلزی است که کاربردهای گسترده‌ای دارد. مهم‌ترین صنایعی که از آن استفاده می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:
-
صنعت ساختمانی؛ اولین کاربرد سنگ گچ در صنعت ساختمان است که برای ساخت دیواره‌های داخلی ساختمان از آن استفاده می‌کنند. گچ در برابر آتش، صدا، آب و رطوبت مقاومت بسیار بالایی دارد و همین مسئله باعث شده تا در لایه‌های گوناگون ساختمان کاربرد داشته باشد.
-
صنعت کشاورزی؛ در صنعت کشاورزی از سنگ گچ به‌عنوان کود استفاده می‌شود.
-
صنعت پزشکی؛ در صنعت پزشکی، از سنگ گچ برای گچ گرفتن دست و پا، ساختن قالب دندان و ... استفاده می‌شود.
-
صنایع خاص دیگر؛ در صنایع گوناگون دیگری هم از سنگ گچ استفاده می‌شود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به ساخت ظروف چینی، سرامیک، کاغذ، چرم و... اشاره کرد.
ترکیبات سنگ گچ کدام هستند؟
یکی از مهم‌ترین مسائلی که لازم است در مورد سنگ گچ بدانید، ترکیبات آن است. معمولا سنگ گچ با درصد خلوص 75 تا 90 درصد در دنیای بازرگانی و تجارت وجود داشته و هر چقدر خلوص آن بیشتر باشد، ارزش بالاتری هم دارد. آهک، ماده اصلی بسیاری از مصالح ساختمانی مانند گچ و پودر سنگ است. به‌صورت کلی، در سنگ گچ، آهک، انیدریت سولفوریک و آب وجود داشته اما ناخالصی‌هایی هم در آن دیده می‌شود. این ناخالصی‌ها شامل کربنات کلسیم، رس‌ها و شیل‌ها هستند. همچنین مواد معدنی دیگری هم در آن وجود دارد؛ اما درصد آنها بسیار کم است. طبیعتا هر چقدر سنگ گچ خالص‌تر باشد، امکان استخراج گچ با کیفیت بیشتری وجود دارد.
نحوه تشکیل سنگ گچ چگونه است؟
سنگ گچ از معدن‌های گوناگونی موجود در سراسر دنیا استخراج می‌شود. میلیون‌ها سال پیش در اثر تبخیر آب دریاچه‌های آب شور و مرداب‌ها معادن سنگ گچ تشکیل شده است. با حل شدن نمک رسوب شده در کنار ترکیبات شیمیایی، مواد معدنی و گیاهان پوسیده، کانی‌های غیرفلزی تشکیل می‌شود. یکی از مهم‌ترین کانی‌ها سنگ گچ است که امروزه نقش بسیار مهمی در صنایع گوناگون مانند ساختمان ایفا می‌کند.
چگونه سنگ گچ را شناسایی کنیم؟
اگر از شما بخواهند که سنگ گچ را شناسایی کنید، احتمالا به این موضوع فکر خواهید کرد که سنگ گچ کاملا سفید است. واقعیت این است که اگر سنگ گچ با ناخالصی‌های دیگر ترکیب شود، رنگ‌های گوناگونی به خود می‌گیرد. این ناخالصی‌ها دولومیت، رس، آهک و به ندرت بیتومن و کوارتز است که رنگ سنگ گچ را به قهوه‌ای، خاکستری و صورتی تغییر می‌دهند. بهترین راه برای شناخت سنگ گچ، استفاده از روش حل کردن در مواد شیمیایی دیگر است. البته باید این موضوع را در نظر داشته باشید که قدرت انحلال آن در مواد شیمیایی دیگر بسیار کم بوده و در اسید سولفوریک هم حل نمی‌شود. از سوی دیگر، انحلال‌پذیری آن در اسید کلریدریک بالا بوده که می‌توانید از این روش برای تشخیص سنگ گچ استفاده کنید.
انواع سنگ گچ کدام هستند؟
فراورده‌های حاصل از سنگ گچ به 3 دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شوند که همین مسئله باعث شده تا قیمت سنگ گچ هم متفاوت باشد! چرا که هر کدام از این فرآورده‌ها بر اساس کیفیت و نوع سنگ گچ متفاوت هستند. در ادامه، به انواع سنگ گچ پرداخته‌ایم:
سنگ بلورین
سنگ گچ بلوری اولین نوع آن است که بی‌رنگ و شفاف بوده و مقاومت بسیار بالایی دارد. در داخل این سنگ‌ها سولفات کلسیم آب‌دار وجود داشته و برای پختن آن به حرارت بالا نیاز است. همچنین، برای آماده کردن سنگ بلورین باید از آسیاب استفاده کنید. از سنگ گچ بلورین برای بخش‌های گوناگون ساختمان مانند طاق‌ها، قوس‌ها، کارهای تزئینی و گچ‌بری استفاده می‌شود. یکی از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های سنگ بلورین را باید سنگ مرمر دانست که در ساختمان‌های زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از مهم‌ترین ویژگی‌های گچ تولید شده از سنگ بلورین باید به مقاومت بالای آن اشاره کرد. یکی از بهترین سنگ گچ‌های بلورین ژیپس بوده که قیمت سنگ ژیپس هم بر اساس کاربرد، بالاتر از انواع دیگر است.
-
سنگ غیر متبلور
یکی دیگر از انواع سنگ گچ، نوع غیربلوری آن است که در طبیعت یافت می‌شود. این نوع سنگ گچ را به‌عنوان فراوان‌ترین سنگ گچ در دل طبیعت شناخته و همین مساله باعث شده تا سنگ غیرمتبلور در تمام کارخانه‌های تولید گچ استفاده شود.
سنگ گچ خاکی
سنگ گچ خاکی که با نام سنگ گچ کلوخی هم شناخته می‌شود، ترکیبی از خاک رس و گچ‌های پودری است. این نوع سنگ گچ، اکسید آهن داشته که باعث رنگ زرد آن می‌شود. این نوع گچ هم ناخالصی داشته و داخل آن شن و خاک رس دیده می‌شود. همچنین تکه‌های آن به صورت متوسط و قابل حمل هستند که در کوره با دمای 120 تا 140 درجه می‌پزد. در نهایت، آن را کوبیده و سرند می‌کنند.
سنگ گچ سرهمه‌ای
سنگ گچ سرهمه‌ای که با نام‌های ابریشم گچ و متورق هم شناخته می‌شود، نوعی سنگ گچ است. گچ فرآوری شده این سنگ گچ را برای قالب‌بندی طاق استفاده می‌کنند. همچنین در موارد دیگری مانند مجسمه‌سازی و دندان‌سازی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. آلاباستر یکی از فرآوری‌های سنگ گچ سرهمه‌ای است که مانند سنگ مرمر متراکم و چرب است. البته تفاوتش این است که سنگ مرمر را نمی‌توانید به راحتی تراش دهید؛ اما آلاباستر به آسانی قابل تراش خوردن است.
مراحل تولید گچ ساختمانی از سنگ گچ کدام است؟
در 4 مرحله پس از تهیه سنگ گچ اولیه از واحدهای صنعتی می‌توانید از آن گچ ساختمانی تولید کنید. البته هزینه‌های آن متفاوت است؛ مثلاً قیمت سنگ ژیپس با انواع دیگر آن فرق می‌کند. در ادامه، مراحل تولید گچ ساختمانی از سنگ گچ را توضیح داده‌‌ایم:
دپو و آماده‌سازی سنگ گچ
اولین مرحله تولید گچ از سنگ گچ، دپو و آماده‌سازی آن است. پس از تایید سنگ گچ توسط واحد کنترل کیفی، در این مرحله پروسه خرد کردن سنگ آغاز شده و این کار با کمک آسیاب چکشی انجام می‌شود. پس از ایجاد دانه‌بندی مناسب، قطعات خرد شده از سنگ گچ بزرگ به گچ دانه کوچک را داخل کوره قرار دهید.
پخت سنگ گچ در کوره
در این مرحله از تبدیل سنگ گچ به گچ ساختمانی، باید سنگ گچ دپو شده در مرحله قبل را وارد کوره کنید. معمولا کارخانه‌ها دو کوره برای پخت دارند که اولی هایبرن (حرارت بالا) و دومی لوبرن (حرارت پایین) است. در بخش اول قطعات درشت وارد کوره شده و در بخش دوم قسمت‌های نرم و خاک گچ وارد می‌شود. پس از پخته شدن هم هر دوی آنها با هم ترکیب خواهند شد.
دانه‌بندی گچ پخته‌شده
در این مرحله، سنگ گچ پخته شده پودر و دانه‌بندی می‌شود. این کار توسط آسیاب چکشی انجام شده و اگر ذراتی هم باقی مانده باشد، دوباره به آسیاب بازگردانده شده و این روند تکرار می‌شود.
بسته‌بندی گچ
در آخر هم گچ ساختمانی آماده است و می‌توانید آن را بسته‌بندی کنید. البته گچ ساختمانی در کیسه‌هایی با وزن‌های گوناگون وجود دارد که پس از بسته‌بندی باید آن را روانه بازار کنید.
سنگ گچ و کاربردهای فراوان آن
گچ از مهم‌ترین مصالح ساختمانی است که از طریق فرآوری سنگ گچ تولید می‌شود. بسیاری از ما هنگامی که ملات گچ را می‌بینیم، به این موضوع توجه نمی‌کنیم که چطور پودر گچ از طریق کانی‌ها و سنگ گچ به‌وجود آمده است. درحالی‌که، باید فرایندی را طی کند و سپس در بسته‌بندی‌هایی که امروز در بازار می‌بینیم، درآید.
اگر در محیط زندگی یا کار خود باید گچ‌کاری انجام دهید، بهتر است از تخصص کارشناسان سنجاق استفاده کنید. برای این کار، به سایت یا اپلیکیشن سنجاق مراجعه کرده و سفارش خود را به شکل آنلاین و کاملا رایگان ثبت کنید. سپس سفارش شما توسط متخصصان سنجاق بررسی شده و سه تا پنج نفر از آنها پیشنهادات خود را ارائه خواهند داد. شما می‌توانید پس از بررسی پیشنهادات، نظرات و نمرات سایر کاربران، بهترین فرد را برای انجام پروژه خود انتخاب کنید.
