کمپرسور، قلب تپنده سیستم سرمایشی کولر گازی است. وظیفه این قطعه، فشرده‌سازی گاز مبرد و به گردش درآوردن آن در چرخه تبرید است؛ فرآیندی حیاتی که بدون آن، عمل خنک‌سازی عملاً غیرممکن خواهد بود. سلامت و کارکرد درست کمپرسور، نقش کلیدی در عملکرد کلی کولر گازی ایفا می‌کند و بروز هرگونه نقص یا سوختگی در آن می‌تواند نه‌تنها سیستم را از کار بیندازد، بلکه هزینه‌های قابل توجهی نیز برای تعمیر یا تعویض دستگاه به‌همراه داشته باشد.
در این مطلب از بلاگ بازار خدمات سنجاق به مهم‌ترین دلایل سوختن کمپرسور کولر گازی پرداخته‌ایم. همچنین علائم هشداردهنده‌ای که پیش از سوختن ظاهر می‌شوند، عوامل قطع و وصل ناگهانی کمپرسور و نیز دلایل نشت یا ریزش آب از کمپرسور را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
آنچه در ادامه می‌خوانیم:
آشنایی با موتور کولر گازی
کمپرسور در حقیقت نقش پمپاژ گاز را ایفا می‌کند. این گاز ابتدا از اواپراتور (واحد داخلی) جمع‌آوری می‌شود، سپس توسط کمپرسور فشرده شده و به کندانسور (واحد بیرونی) فرستاده می‌شود تا گرمای جذب‌شده از محیط داخلی به هوای بیرون منتقل شود. تداوم این چرخه باعث پایداری سرمای مفید می‌شود. بنابراین خرابی یا توقف عملکرد کمپرسور، عملاً به معنای توقف کامل خنک‌سازی است.
کمپرسورهای کولر گازی در انواع مختلفی تولید می‌شوند. مدل‌های قدیمی‌تر اغلب به کمپرسورهای پیستونی مجهز بودند؛ نمونه‌هایی که با وجود ساختار ساده، مصرف برق بالایی داشتند و هنگام کار، صدای نسبتاً زیادی تولید می‌کردند شاید شبیه همان صدای کولرهای قدیمی در خانه‌های ویلایی یا مغازه‌های گوشه بازار. در نسل‌های جدیدتر، کمپرسورهای روتاری جایگزین شدند که مصرف برق کمتر و عملکرد کم‌صداتری دارند. این نوع، انتخاب مرسوم اکثر کولرهای خانگی امروزی است. در دستگاه‌های پیشرفته‌تر نیز معمولاً از کمپرسورهای اسکرول استفاده می‌شود؛ مدلی که با بازدهی بالا و عملکرد نرم، برای استفاده‌های مداوم یا فضاهای بزرگ مناسب‌تر است.
دلایل سوختن کمپرسور کولر گازی (با توضیح کامل)
۱. نوسانات و افت ولتاژ برق شهری
کمپرسور کولر گازی برای راه‌اندازی و کارکرد، به ولتاژ ثابت و پایدار نیاز دارد (معمولاً 220 تا 240 ولت در ایران). نوسانات شدید برق یا افت ناگهانی ولتاژ، باعث داغ شدن بیش از حد سیم‌پیچ‌ها و سوختن عایق داخلی می‌شود. تکرار این اختلال، در نهایت به اتصال کوتاه داخلی یا سوختن کامل موتور منجر می‌شود. استفاده از محافظ ولتاژ و استابلایزر (ترانس تثبیت‌کننده برق) راهکار پیشگیرانه در این مورد است.
۲. خرابی خازن راه‌انداز (Capacitor)
خازن راه‌انداز برق اولیه‌ای را تأمین می‌کند که کمپرسور برای شروع به آن نیاز دارد. خرابی یا کاهش ظرفیت خازن باعث می‌شود کمپرسور با تلاش زیاد روشن شود یا اصلاً استارت نزند. این حالت منجر به گرم شدن غیرعادی و افزایش مصرف جریان شده و در نهایت سیم‌پیچ‌ها می‌سوزند. در بسیاری از موارد، تعویض به‌موقع خازن می‌تواند از سوختن کامل کمپرسور جلوگیری کند.
۳. شارژ غیر اصولی گاز مبرد
-
۳.۱. کمبود گاز مبرد:
این اتفاق باعث می‌شود کمپرسور بدون دریافت فشار کافی، مدت زمان طولانی‌تری کار کند. فشار کاری غیرعادی باعث افزایش حرارت داخلی کمپرسور و آسیب به روغن‌کاری و سیم‌پیچ‌ها می‌شود. -
۳.۲. شارژ بیش از حد گاز:
گاز اضافی در مدار تبرید منجر به افزایش فشار در لوله‌های دهش کمپرسور می‌شود. این امر، عملکرد طبیعی کمپرسور را مختل کرده و دمای آن را به‌شدت بالا می‌برد. در این شرایط، به‌ویژه اگر تهویه خوبی در اطراف کندانسور وجود نداشته باشد، خطر سوختگی موتور بسیار زیاد خواهد بود.
۴. گرفتگی در مسیر مدار تبرید (لوله‌ها یا فیلتر درایر)
در صورت وجود ذرات معلق، جرم، یا شکستگی در فیلتر خشک‌کن یا لوله‌های مسی، جریان گاز مبرد مختل می‌شود. کمپرسور تلاش می‌کند فشار بیشتری وارد کند تا گاز را عبور دهد و این فشار مضاعف باعث گرم شدن بیش از حد و استهلاک سریع قطعات داخلی می‌گردد. همچنین در صورت برگشت فشار به سمت کمپرسور، خطر ترکیدن سوپاپ‌ها یا واشرهای داخلی نیز وجود دارد.
بیشتر بخوانید: آموزش صفر تا صد تعمیرات کولر گازی
۵. کثیف بودن کندانسور (رادیاتور یونیت بیرونی)
کندانسور وظیفه دارد گاز داغ خروجی از کمپرسور را خنک کرده و آن را به مایع تبدیل کند. در صورتی که کویل‌های آن پوشیده از گرد و خاک، روغن یا پرزهای محیطی باشند، دفع حرارت انجام نمی‌شود. دمای بالا در خط دهش باقی می‌ماند و باعث می‌شود کمپرسور بدون خنک‌کاری کافی، داغ شده و به مرور بسوزد. شست‌وشوی سالیانه کندانسور توصیه می‌شود.
۶. کثیفی فیلترهای هوای یونیت داخلی یا گرفتگی پنل داخلی
فیلترهای کثیف باعث کاهش جریان هوای عبوری از اواپراتور می‌شوند. این موضوع مستقیماً منجر به یخ‌زدگی اواپراتور و برگشت مایع مبرد (به جای گاز) به کمپرسور خواهد شد. این اتفاق بسیار خطرناک است، زیرا مایع نمی‌تواند مانند گاز فشرده شود و باعث ضربه شدید به صفحات و سوپاپ‌های داخلی کمپرسور می‌شود (Liquid Floodback).
۷. کارکرد مداوم و بدون استراحت دستگاه
در مناطقی با هوای بسیار گرم یا در فضاهای بزرگ بدون توقف کار کردن کولر گازی باعث بالا رفتن حرارت بدنه کمپرسور می‌شود. اگر تهویه مناسب برای کندانسور فراهم نباشد، این حرارت به‌درستی دفع نشده و سیم‌پیچ‌ها، یاتاقان‌ها یا روغن داخلی آسیب می‌بیند. در صورت عدم استفاده از ترموستات یا تایمر، توصیه می‌شود هر ۵ تا ۶ ساعت، کولر گازی برای حداقل ۲۰ دقیقه خاموش شود.
بیشتر بخوانید: بررسی روش های کاهش مصرف انرژی کولر گازی
۸. نصب اشتباه و غیراصولی سیستم و سوختن کمپرسور کولر گازی
-
استفاده از لوله‌های مسی بیش از اندازه طولانی
-
شیب نادرست در مسیر لوله‌کشی
-
عدم رعایت فاصله استاندارد بین یونیت‌ها
همگی باعث برگشت مایع یا روغن به داخل کمپرسور می‌شوند. همچنین ممکن است بخشی از روغن روان‌کننده در مسیر باقی مانده و به کمپرسور نرسد، که در این صورت، قطعات داخلی خشک و پر اصطکاک خواهند بود.
۹. خرابی فن کندانسور
اگر فن یونیت بیرونی از کار بیفتد یا با سرعت مناسب نچرخد، حرارت ناشی از فشرده‌سازی گاز تخلیه نمی‌شود. این موضوع منجر به افزایش دمای گاز خروجی و در ادامه دمای بدنه کمپرسور می‌گردد. در صورتی که ترموستات حرارتی داخلی نیز غیرفعال باشد، کمپرسور می‌سوزد.
۱۰. خرابی برد الکترونیکی یا ترموستات
برد کنترل یا ترموستات ممکن است فرمان روشن یا خاموش شدن کمپرسور را اشتباه صادر کند. روشن ماندن مداوم کمپرسور یا خاموش شدن‌های ناگهانی، علاوه بر آسیب به سیم‌پیچ‌ها، باعث تخریب قطعات مکانیکی درون موتور نیز می‌شود. مشکلات نرم‌افزاری برد نیز می‌تواند باعث ارسال ولتاژ نادرست شود.
۱۱. برگشت مایع مبرد به کمپرسور (Liquid Return)
اگر سیکل تبرید درست کار نکند و گاز مبرد به‌صورت مایع سرد به کمپرسور برسد، به‌دلیل عدم تراکم‌پذیری مایع، آسیب مکانیکی بسیار شدید ایجاد می‌شود. این حالت بیشتر زمانی رخ می‌دهد که فن داخلی خراب باشد، اواپراتور یخ‌زده باشد، یا شارژ گاز خیلی زیاد انجام شده باشد.
۱۲. کاهش یا نبود روغن در کمپرسور
روغن مخصوص کمپرسور وظیفه روان‌سازی، خنک‌کاری و محافظت از یاتاقان‌ها را دارد. در صورت کاهش سطح روغن به‌دلیل نشت، جذب توسط لوله‌ها یا عدم شارژ مجدد هنگام تعمیرات، اصطکاک بالا رفته و در نهایت سیم‌پیچ یا قطعات مکانیکی دچار سوختگی می‌شوند.
۱۳. استفاده از مبرد یا روغن ناسازگار با دستگاه
هر کمپرسور با نوع خاصی از مبرد (مثلاً R22 یا R410A) و روغن مخصوص (روغن معدنی، POE، آلکالی بنزنی و غیره) طراحی شده است. استفاده از گاز یا روغن اشتباه، باعث خوردگی واشرها، تجزیه شیمیایی و ایجاد رسوبات داخلی می‌شود. در بلندمدت این موضوع منجر به گرفتگی، اصطکاک شدید یا حتی انفجار کمپرسور می‌شود.
۱۴. خرابی رله استارت یا اورلود حرارتی
رله استارت وظیفه دارد در لحظه استارت، برق مورد نیاز کمپرسور را تأمین کند. خرابی آن باعث استارت‌های ناقص یا مکرر می‌شود. اورلود نیز باید در زمان بالا رفتن دمای کمپرسور، برق آن را قطع کند. در صورت خرابی این قطعات حفاظتی، خطر سوختن کامل سیم‌پیچ موتور وجود دارد.
علائم سوختن کمپرسور کولر گازی
کمپرسور پیش از آنکه به‌طور کامل بسوزد، معمولاً نشانه‌هایی از خرابی بروز می‌دهد که در صورت بی‌توجهی، این مشکلات شدت یافته و در نهایت منجر به از کار افتادن کامل دستگاه می‌گردد.
یکی از اولین علائم سوختن کمپرسور کولر گازی، شنیده شدن صدای غیرعادی هنگام استارت یا در حین کارکرد کمپرسور است. این صداها می‌توانند ناشی از درگیری مکانیکی یا ناهماهنگی اجزای داخلی باشند. همچنین، در برخی موارد یونیت خارجی روشن نمی‌شود، در حالی‌که یونیت داخلی دستگاه همچنان فعال است و باد گرم می‌زند.
از دیگر نشانه‌های مهم سوختن کمپرسور کولر گازی، قطع و وصل مکرر دستگاه بدون رسیدن به دمای مورد انتظار است. این مشکل معمولاً با افزایش محسوس دمای بدنه کمپرسور همراه است. مصرف برق غیرمعمول نیز می‌تواند علامتی هشداردهنده باشد، چراکه کمپرسور معیوب تلاش می‌کند با توان بیشتری کار کند که موجب مصرف برق بیشتر می‌شود.
علت قطع و وصل شدن کمپرسور کولر گازی
قطع و وصل شدن مکرر کمپرسور می‌تواند نشانه‌ای از وجود اختلال در عملکرد دستگاه باشد. یکی از دلایل اصلی این موضوع، اختلال در سنسور دما یا ترمیستور است. در صورتی که این سنسور نتواند به‌درستی دمای محیط را تشخیص دهد، ممکن است زودتر از موعد فرمان خاموش شدن به کمپرسور صادر شود یا بالعکس.
افزایش دمای بیش از حد کمپرسور نیز یکی از عوامل دیگر در قطع و وصل شدن‌های پی‌درپی است. بیشتر کمپرسورها به یک کلید حرارتی داخلی مجهز هستند که در صورت بالا رفتن دمای بیش از حد، به‌طور خودکار عملکرد دستگاه را متوقف می‌کند تا از آسیب جدی‌تر جلوگیری شود. پس از خنک شدن مجدد، کمپرسور دوباره فعال می‌شود و این چرخه می‌تواند چندین بار تکرار شود.
گاهی، نوسانات برق یا خرابی خازن نیز موجب قطع لحظه‌ای کمپرسور می‌شود. علاوه بر این، اختلال در برد الکترونیکی دستگاه ممکن است باعث ارسال فرمان‌های نادرست به کمپرسور شده و رفتار آن را نامنظم سازد.
علت ریزش آب از کمپرسور کولر گازی
نشتی یا ریزش آب از کمپرسور، به‌خصوص در یونیت خارجی، پدیده‌ای است که برای بسیاری از کاربران نگران‌کننده به نظر می‌رسد. با این حال، این مسئله همیشه به‌معنای وجود خرابی نیست. در شرایطی که میزان رطوبت هوا بالا باشد، ممکن است بخار موجود در هوا بر روی سطح سرد کمپرسور تقطیر شود و به شکل قطرات آب مشاهده گردد. این پدیده طبیعی است و ارتباط مستقیمی با عملکرد کمپرسور ندارد.
در صورتی که محل اتصالات لوله‌ها به‌درستی عایق‌بندی نشده باشد یا نشت گاز مبرد به‌همراه رطوبت هوا رخ دهد، ممکن است نشتی به شکل قطرات آب در اطراف کمپرسور دیده شود. در چنین شرایطی، به بررسی دقیق توسط متخصصان نیاز است.
تعمیر کولر گازی را از بهترین تعمیرکاران کولر گازی بخواهید
در نهایت اینکه
سوختن کمپرسور کولر گازی می‌تواند تبعات جدی در عملکرد سیستم تهویه و هزینه‌های تعمیراتی داشته باشد. شناخت علل اصلی این مشکل از جمله نوسانات برق، شارژ ناصحیح گاز، انسداد مسیر تخلیه، استفاده مداوم و خرابی قطعاتی مانند خازن و برد، به کاربران کمک می‌کند تا با مراقبت صحیح، از وقوع این خرابی جلوگیری نمایند. همچنین توجه به علائم اولیه مانند صدای غیرمعمول، روشن نشدن کمپرسور، نشت آب یا مصرف برق غیرعادی، می‌تواند باعث تشخیص به‌موقع و پیشگیری از سوختن کامل کمپرسور گردد. در نهایت، انجام سرویس‌های دوره‌ای، استفاده از تجهیزات جانبی استاندارد و نصب اصولی دستگاه، مهم‌ترین اقدامات برای افزایش عمر مفید کمپرسور به شمار می‌آیند. شما می‌توانید برای تعمیر و سرویس اصولی کولر گازی رو کمک متخصصان فعال در بازار سنجاق حساب باز کنید و با دیدن امتیازها، نظرات و نمونه‌کارهای متخصصان، خودتان بهترین گزینه را انتخاب کنید.
