اصول دیوارچینی با آجر؛ نکات مهم و حرفه ای

دیوارچینی با آجر یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال پرکاربردترین روش‌های ساخت دیوار در معماری و ساختمان‌سازی به شمار می‌رود. این شیوه، با وجود پیشرفت فناوری و ظهور مصالح نوین، همچنان به دلیل دسترسی آسان به آجر، دوام بالا، صرفه‌جویی در هزینه و سهولت اجرا، جایگاه ویژه‌ای در پروژه‌های ساختمانی دارد. با این حال، اجرای دیوار آجری تنها به چیدن آجرها روی‌هم خلاصه نمی‌شود. رعایت اصول فنی، انتخاب مصالح مناسب، استفاده از ابزارهای استاندارد و کمک گرفتن از نیروهای متخصص، همه از عواملی هستند که در کیفیت نهایی دیوار تأثیر مستقیم دارند. بی‌توجهی به این اصول می‌تواند موجب بروز ترک، نشست، کاهش مقاومت سازه و حتی آسیب‌های جدی در بلندمدت شود.

در این مطلب از بلاگ تخصصی بازار خدمات سنجاق تلاش کرده‌ایم با نگاهی جامع، تمامی مراحل و نکات فنی مرتبط با دیوارچینی با آجر را از انتخاب مصالح تا روش‌های مراقبت پس از اجرا بررسی کنیم.

دیوارچینی با آجر چیست؟

دیوارچینی با آجر، فرایند ساخت دیوارهای باربر یا غیر باربر با استفاده از آجر و ملات است که در آن آجرها به‌صورت منظم و اصولی روی یکدیگر قرار می‌گیرند. این روش یکی از سنتی‌ترین شیوه‌های اجرای دیوار در صنعت ساختمان‌سازی محسوب می‌شود که هم در سازه‌های مسکونی و هم در بناهای تجاری و عمومی کاربرد دارد.در این فرایند، آجر به‌عنوان عضو اصلی سازه‌ای یا پوششی عمل می‌کند و ملات وظیفه اتصال و توزیع تنش میان واحدهای آجری را بر عهده دارد. نوع آجر، نحوه چینش، ضخامت دیوار، نوع ملات و شرایط اجرایی، همگی عواملی هستند که کیفیت و دوام نهایی دیوار را تعیین می‌کنند.

دیوارهای آجری ممکن است صرفاً نقش جداکننده داشته باشند یا به عنوان بخشی از سازه، وزن سقف و طبقات بالایی را تحمل کنند. به همین دلیل، رعایت اصول مهندسی و اجرای دقیق در این نوع دیوارچینی، نه تنها تضمین‌کننده ایمنی سازه، بلکه عامل مؤثری در زیبایی و ماندگاری آن هم می‌شود.

معرفی بهترین بنا در تهران 

چرا باید اصول دیوارچینی را رعایت کنیم؟

رعایت اصول دیوار چینی با آجر در اجرای دیوارچینی، یکی از پایه‌های اصلی در تضمین ایمنی، پایداری و دوام ساختمان است. اگرچه ممکن است دیوارچینی در ظاهر یک فرآیند ساده به نظر برسد، اما اجرای غیر اصولی آن می‌تواند منجر به مشکلات جدی در آینده شود؛ از ترک‌های سطحی و نفوذ رطوبت گرفته تا ناپایداری سازه‌ای و کاهش عمر مفید ساختمان.

استفاده از مصالح مناسب، انتخاب روش چینش صحیح، اجرای دقیق ملات‌ریزی، و رعایت جزئیات فنی مانند درزهای انبساطی، از جمله مواردی هستند که در کیفیت نهایی دیوار تأثیرگذارند. همچنین، اجرای اصولی دیوارچینی باعث کاهش هزینه‌های نگهداری، افزایش بهره‌وری انرژی و بهبود عملکرد حرارتی و صوتی دیوار می‌شود.

معرفی بهترین گچ کار در تهران 

انواع آجرچینی

رعایت اصول دیوار چینی با آجر یکی از اصلی‌ترین روش‌های اجرای دیوار ساختمان‌ محسوب می‌شود. آجر به دلیل قیمت پایین‌تر، وزن متعارف و سهولت در اجرای دیوار محبوبیت بالایی دارد. تنوع زیادی در مصالح آجرچینی وجود دارد:

 آجر سفالی

در تولید این آجرها از پرداخت خاصی استفاده نمی‌شود. به همین دلیل ظاهرشان چندان زیبا نیست. در نتیجه تحت هیچ شرایطی از آجر معمولی برای دیوارچینی نمای ساختمان استفاده نمی‌شود. معمولا بعد از آجرچینی با این آجرها، به کمک مصالح دیگری روی دیوار را پوشش می‌دهند. آجرهای معمولی کمترین قیمت را در بین انواع آجر دارند.

آجر نما

در تولید آجر نما فرآیند پرداخت کاری روی سطح اجرا می‌شود. به همین دلیل سطح آجر نما کاملا صاف و بافت ظاهری آن زیباتر است. آجر نما همانطور که از اسمش مشخص است، برای آجرچینی نمای ساختمان استفاده می‌شود. 

 آجر مهندسی

ویژگی مهم آجرهای مهندسی ساختار متراکمشان است که باعث افزایش استحکام آن‌ها می‌شود. آجرهای مهندسی برای آجرچینی در مواقعی استفاده می‌شود که دیوار تحت بار نسبتا زیادی قرار داشته باشد.

آجر نسوز

در زمان تولید آجر نسوز، عملیات حرارتی روی آن‌ اجرا می‌شود تا مقاومت آن‌ در برابر حرارت بیشتر شود. آجر نسوز برای اجرای دیوارهایی که در معرض حرارت و گرما قرار دارند، گزینه‌ای ایده‌آل است.

 آجر ماسه و آهک

در تولید این آجر از ماسه و آهک با نسبت 8 به 1 به همراه مقدار کمی آب استفاده می‌شود. این آجرها هم از استحکام بالایی برخوردارند. از آجرهای ماسه و آهک می‌توان برای آجرچینی دیوارهایی استفاده کرد که در معرض دمای زیر صفر قرار دارند.

 آجر فرش

یکی دیگر از انواع آجر، آجر کف فرش است که از سنگ معدن و تحت فشار بالا و شرایط خاص تهیه می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که مقاومت بالایی در برابر فشار داشته باشد و برای فضای خارجی هم به کار رود. آجر فرش معمولا از جنس آجر نسوز است و دربرابر حرارت هم مقاومت بالایی دارد.

آجر فشاری 

معروف‌ترین مدل آجر که در دیوارچینی مورد استفاده قرار می‌گیرد، آجر فشاری است. در تولید این آجر از آب و خاک رس استفاده می‌شود. خصوصیات مکانیکی نسبتا خوب در کنار قیمت مقرون به صرفه این دسته از آجر باعث شده  تا کاربرد آن در دیوارچینی بیش از سایر آجرها باشد. از جمله ویژگی‌های آجر فشاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• مقاومت بالا در برابر تغییر شرایط آب‌وهوایی 

• استحکام بالا در برابر فشار 

• مقاوم در برابر رطوبت (نرخ جذب آب کم) 

بزرگ‌ترین نقطه ضعفی که می‌توان برای آجرهای فشاری برشمرد، این است که به هیچ عنوان عایق حرارتی خوبی نیستند. در نتیجه نمی‌توانند جلوی انتقال حرارت را از بیرون به داخل ساختمان و بالعکس بگیرند.

بیشتر بخوانیم: شاقول بنایی چیست؟

ابزارهای مورد نیاز برای رعایت اصول دیوار چینی با آجر

برای اجرای دقیق و اصولی دیوارچینی، به مجموعه‌ای از ابزارهای تخصصی نیاز داریم که هر کدام کاربرد مشخصی دارند و نقش مهمی در کیفیت نهایی کار ایفا می‌کنند:

• ماله بنایی: برای پخش کردن ملات روی سطح آجرها استفاده می‌شود و یکی از ابزارهای اصلی دیوارچینی است.

• شمشه: ابزاری بلند و صاف برای کنترل تراز سطح دیوار در امتداد افقی.

• تراز دستی: برای بررسی افقی یا عمودی بودن سطوح دیوار استفاده می‌شود. وجود حباب تراز به کارگر کمک می‌کند تا انحراف دیوار را تشخیص دهد.

• شاقول: وسیله‌ای برای سنجش عمود بودن دیوار و جلوگیری از کج‌شدن آن در امتداد عمودی.

• ریسمان کار: طنابی نازک برای تعیین راستای رج آجرها و کمک به اجرای خطی دقیق دیوار.

• بیل و فرغون: برای جابجایی ملات و آجر به محل اجرای کار.

• سطل: برای حمل آب، زنجاب‌کردن آجرها یا بردن ملات به مکان‌های دورتر.

• کمچه: ابزاری کوچک برای کارهای ظریف مانند اصلاح لبه‌ها یا پر کردن بندهای بین آجرها.

• متر و گونیا: برای اندازه‌گیری دقیق فواصل و اطمینان از زوایای قائم در دیوار.

• تیشه بنایی: برای بریدن یا شکل دادن آجر در محل‌هایی که نیاز به اندازه یا زاویه خاص دارد.

• قلم و چکش: برای خرد کردن آجر یا جا انداختن دقیق آن در ردیف‌ها.

• بندکش: برای صاف‌کردن و یکدست‌کردن بندهای بین آجرها، به‌ویژه در دیوارهای نما.

بیشتر بخوانیم: مراحل نازک کاری ساختمان 

مراحل اجرای دیوار چینی با آجر

عموم افراد فکر می‌کنند که آجرچینی اصول و رویه فنی مشخصی ندارد. این در حالی است که آجرچینی مبتنی بر دستورالعمل علمی خاصی باید انجام شود. برای این منظور لازم است که دستورالعملی را که در ادامه ذکر می‌کنیم، رعایت شود:

1. انتخاب آجرهای مناسب

در قدم اول آجرچینی باید آجرهای مناسب هر بافت و موقعیت انتخاب شده و کیفیتشان مورد بررسی قرار گیرد. وجود ترک یا درز اضافی در آجرها نشانه نقص است و در چنین موقعیتی باید آن‌ها را کنار گذاشت. برای ارزیابی کیفیت آجرها می‌توانید از نکته‌های زیر کمک بگیرید:

1.  آجر با کیفیت در صورت رهاشدن از فاصله 90 سانتی متری و برخورد به زمین نمی‌شکند.

2.  آجر سالم باید در برابر خراش با ناخن، مقاوم است.

3.  آجر سالم حتی اگر یک شبانه‌روز در آب بماند،‌ افزایش وزن آن بیش از 20 درصد نخواهد بود.

2. زنجاب کردن آجرها

آجرهایی که از کوره خارج می‌شوند، خشک هستند. به همین دلیل وقتی ملات به آن‌ها می‌چسبد، آب ملات را جذب می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود به ملات آسیب وارد شده و در واقع خاصیت آن از بین برود. برای جلوگیری از این اتفاق، توصیه می‌شود که آجرها قبل از استفاده برای دیوارچینی، به مدت یک ساعت داخل سطل یا بشکه آب قرار بگیرند. به این ترتیب اصطلاحا آجرها اشباع شده و در زمان تماس با ملات، آب آن‌ها را جذب نمی‌کنند.

3. پی‌ریزی

برای آجرچینی روی سطح زمین باید حتما پی‌ریزی و عملیات اجرای فونداسیون به دقت انجام شود. در غیر این صورت عملا دیوار اجرا شده از استحکام کافی برخوردار نخواهد بود.

4. رگه چینی

در رگه چینی باید محل دقیق اجرای دیوار به کمک گچ سفید یا آهک علامت‌گذاری شود. علاوه بر آن یک رج آجرچینی برای مشخص کردن محل اجرا دیوار در این محل باید اجرا شود.

5. شمشه گذاری

شمشه‌گذاری با هدف تراز کردن آجرچینی انجام می‌گیرد. در این حالت به کمک شاقول‌هایی که به صورت عمودی کار می‌شود، تراز بودن دیوار در طول فرآیند آجرچینی تضمین می‌گردد.

6. تهیه ملات آجر

برای چیدمان آجرها روی یکدیگر به صورت لایه لایه از ملات استفاده می‌شود. اولین نکته مهم که باید در خصوص تهیه ملات بدانید، این است که حتما از آب شرب یا آب فاقد نمک برای درست کردن ملات استفاده کنید. در غیر این صورت شاهد شوره زدن آجر به مرور زمان خواهید بود.

روش‌های مختلفی برای تولید ملات وجود دارد. از جمله مواد اولیه‌ای که برای تولید ملات استفاده می‌شوند می‌توان به خاک رس، شن، سنگ ریزه، آهک و ماسه اشاره کرد. آماده کردن ملات باید در زمان استفاده از آن صورت بگیرد. چنانچه مدت زمان زیادی فاصله بین تهیه ملات و استفاده از آن در آجرچینی بیفتد، شاهد سفت شدن ملات خواهیم بود که کیفیت چسبندگی آن را کاهش می‌دهد.

7. آجرچینی

در ادامه نوبت به آغاز فرآیند آجرچینی می‌رسد. 

روش‌های مختلف چینش آجر

آجرچینی راسته نما

آجرچینی راسته نما برای اجرای دیوارهای غیر حمال استفاده می‌شود. ضخامت این نوع آجرچینی معمولا 11.5 سانتی‌متر است. در این روش آجرچینی نباید بندهای عمودی روی یکدیگر قرار بگیرند. به همین دلیل یک رج در میان در ابتدا و انتهای دیوار از نیمه آجر استفاده می‌شود.

آجرچینی کله نما

در اصول دیوار چینی با آجر کله نما هر آجر با نیمی از آجرهای رج پایینی و بالایی خود اتصال دارد. آجرچینی کله نما، شکل و شمایل یکنواختی را برای دیوار به همراه دارد. به همین دلیل از این روش آجرچینی برای نمای ساختمان استفاده نمی‌شود. ضخامت دیوار کله نما 22 سانتی متر است. از این روش نیز برای اجرای دیوارهای غیر باربر استفاده می‌شود.

آجرچینی یک ردیف کله یک ردیف راسته

این روش دقیقا حاصل ترکیب دو روش آجرچینی کله نما و راسته نما است. ضخامت این دیوارها معمولا 21 سانتی متر است. از این روش آجرچینی می‌توان برای دیوارهای باربر استفاده کرد.

8. اتصال دیوار به ستون‌ها

آجرچینی در ساختمان به ویژه در مجاورت ستون‌ها نیازمند در نظر گرفتن تدابیری برای متصل‌کردن دیوار به ستون است. در صورتی‌که ستون‌ها در اسکلت ساختمان فلزی باشند، از قطعه‌هایی T شکل با اتصال جوشی برای وصل کردن دیوار به ستون استفاده می‌شود. این قطعات در فاصله عمودی یک متر روی ستون متصل می‌شوند. سپس ملات دیوارچینی روی آن‌ها قرار می‌گیرد.

9. تعیین محل چارچوب درب و پنجره

در زمان آجرچینی دیوار باید محل چارچوب درب‌ها و پنجره‌ها روی دیوار مشخص شود. برای این منظور از نعل درگاه استفاده می‌کنند. نعل درگاه معمولا چارچوبی فلزی متناسب با ابعاد درب یا پنجره است که در دیوار تعبیه می‌شود.

نکات اجرای آجرچینی

• چند نکته اساسی در خصوص آجرچینی وجود دارد که باید در اینجا به آن‌ها اشاره کنیم:‌

• بهترین زمان برای آجرچینی در ساختمان پس از اجرای اسکلت و بتن‌ریزی سقف است.

• آجرچینی باید در دمای بالای 5 درجه سلسیوس انجام بگیرد.

•  در مناطق سردسیری باید آجرها در روزهای ابتدایی چیدن، با پوشش‌های نایلونی محافظت شوند.

• قبل از آجرچینی روی سطح زمین، خاک آهک پاشیده می‌شود.

• آجرها قبل از استفاده باید به مدت یک ساعت در آب خیس بخورند. سپس بلافاصله باید برای آجرچینی بکار گرفته شوند.

• در آجرچینی ترجیحا نباید از پاره آجر استفاده کرد. مگر در مواردی که محدودیت فضا اجازه استفاده از آجر سالم و کامل را ندهد.

• استفاده از آجرهای دست دوم تنها در صورتی مجاز است که سالم بوده و کاملا تمیز شده باشند.

عیوب رایج در دیوارچینی و روش‌های رفع آن‌ها

در فرآیند رعایت اصول دیوار چینی با آجر ممکن است مشکلات و عیوب متعددی رخ دهد که کیفیت کار را کاهش داده و به دوام ساختمان آسیب وارد کند. 

1. ترک‌خوردگی دیوار
   ترک‌ها معمولاً به علت نشست زمین، خشک شدن سریع ملات یا عدم رعایت درز انبساط ایجاد می‌شوند.
   راهکار: رعایت درز انبساط و خشک شدن آرام ملات اهمیت دارد. همچنین، پی‌ریزی مستحکم و اصولی از بروز این عیب جلوگیری می‌کند.

2. جدا شدن آجر از ملات
   عدم چسبندگی مناسب آجر به ملات باعث جدا شدن آن در طول زمان و کاهش استحکام دیوار می‌شود.
   راهکار: پیش از آجرچینی، آجرها باید به مدت کوتاهی خیس شوند تا آب ملات جذب نشود. همچنین استفاده از ملات تازه و استاندارد ضروری است.

3. عدم تراز بودن ردیف‌ها و بندها
   ردیف‌های ناهموار و پر نشدن کامل بندها علاوه بر کاهش زیبایی، استحکام دیوار را کاهش می‌دهد.
   راهکار: استفاده از ابزارهایی مانند شاقول و شمشه برای حفظ تراز و منظم بودن ردیف‌ها و بندها ضروری است.

4. شوره زدن دیوار
   ظاهر شدن لکه‌های سفید یا شوره روی سطح دیوار به دلیل استفاده از آب دارای املاح زیاد یا مصالح نامناسب است.
   راهکار: استفاده از آب شرب و مصالح با کیفیت برای جلوگیری از بروز این مشکل توصیه می‌شود.

5. وجود حفره و خلل در میان آجرها
   این عیب موجب نفوذ آب و هوا به داخل دیوار شده و دوام آن را کاهش می‌دهد.
   راهکار: پر کردن کامل فضاهای بین آجرها با ملات و دقت در اجرای اتصالات، راهکاری مؤثر در رفع این مشکل است.

مراقبت‌ها و نگهداری دیوار آجری پس از اجرا

بعد از ساخت دیوار آجری، مراقبت صحیح از آن مهم است تا دوام و کیفیت دیوار حفظ شود. ابتدا باید اجازه داد ملات به آرامی خشک شود؛ خشک شدن سریع به دلیل نور مستقیم خورشید یا باد شدید ممکن است باعث ترک خوردگی و کاهش استحکام دیوار شود. بهتر است در روزهای گرم سطح دیوار را با پارچه مرطوب بپوشانید یا چند بار آب‌پاشی شود تا خشک شدن ملایم انجام گیرد.

همچنین دیوارهای تازه اجرا شده نسبت به بارندگی و رطوبت حساس هستند، بنابراین تا زمان خشک شدن کامل ملات باید از نفوذ آب جلوگیری شود. استفاده از پوشش‌های موقت مانند برزنت یا پلاستیک در این مواقع ضروری است.

در طول زمان ممکن است ترک‌های کوچکی روی دیوار ظاهر شود که باید به سرعت شناسایی و با ملات مناسب پر شوند تا از گسترش ترک‌ها و نفوذ آب جلوگیری شود. لازم است از برخورد ضربه یا فشارهای غیرمعمول به دیوار جلوگیری کنید زیرا آجر در برابر آسیب فیزیکی حساس است.

برای حفظ زیبایی دیوار نیز بهتر است سطح آن را به صورت دوره‌ای تمیز کنید. استفاده از برس نرم و آب برای پاک کردن گرد و خاک یا لکه‌ها کفایت می‌کند و نیازی به مواد شیمیایی قوی نیست. برای اصول دیوار چینی با آجر ساختمانتان می‌توانید روی کمک متخصصان فعال در سنجاق حساب باز کرده و با ثبت سفارش و بررسی امتیازها، نظرات و نمونه‌کارها، بهترین گزینه را انتخاب کنید.